Nederland is koploper in datalekken binnen Europa. In de afgelopen vijf jaar kreeg de Autoriteit Persoonsgegevens in Nederland meer dan 114.000 meldingen van datalekken. Vooral medische gegevens zijn het doelwit van cybercriminelen. Ondanks de toenemende digitalisering ontbreekt het zowel burgers als bedrijven en overheden vaak de digitale knowhow om hun gegevens te beveiligen. Met een VPN voor je router kun je echter je gehele thuis-, school-, of bedrijfsnetwerk al beveiligen. In het volgende blog geeft ExpressVPN meer tips om jezelf te beschermen tegen datalekken en bespreken we het volgende:

• Wat een datalek inhoudt en wat de gevaren zijn
• Een tijdlijn van de grootste datalekken in Nederland t/m 2023
• Waarom Nederland zoveel datalekken telt
• De aantrekkingskracht van medische dossiers voor hackers
• Tips voor het beschermen van medische en andere gegevens
• Zijn jouw gegevens toch gelekt? Dit kun je eraan doen

Wat is een datalek en wat zijn de gevaren?

Bij een datalek komen persoonsgegevens onbedoeld vrij, worden ze gedeeld, aangepast, vernietigd of gaan ze verloren. De oorzaken kunnen variëren van een slechte beveiliging of menselijke fout tot (digitale) inbraak. Als je gegevens ooit gelekt zijn, betekent dat niet noodzakelijk dat ze ook misbruikt werden, maar dat risico is reëel.

Afhankelijk van welke gegevens gelekt zijn en of ze al dan niet gecombineerd worden met gegevens uit andere lekken, zijn er enkele mogelijke gevaren: identiteitsfraude, oplichting, phishing, hacking, diefstal of inbraak.

Op de website van Politie.nl kun je tegenwoordig met de functie ‘Check je hack’ nagaan of je het slachtoffer bent geworden van een datalek. Daarvoor heeft de Nederlandse politie twee datasets doorzoekbaar gemaakt: die van de darkweb-marktplaats Genesis Market waar persoonlijke gegevens van Nederlanders worden verkocht, en die van de malware Qakbot die gebruikt wordt om persoonlijke gegevens te stelen. Ook onder andere op de website Haveibeenpwned.com kun je controleren of jouw gegevens ooit gelekt zijn.

Tijdlijn van de grootste datalekken in Nederland t/m 2023

Waarom telt Nederland zo veel datalekken?

Met ongeveer 20.000 meldingen van datalekken bij de Autoriteit Persoonsgegevens per jaar de afgelopen vijf jaar, spant Nederland de kroon in Europa. Tegelijk scoort Nederland hoog op internationale ranglijsten over digitalisering van de overheid. Zo is het volgens de World Digital Competitiveness Ranking van 2022 de zesde meest digitale economie ter wereld. Hoe kan een van de meest gedigitaliseerde landen ter wereld zo kwetsbaar zijn voor hackers?

Een hoge digitaliseringsgraad betekent dat er veel persoonsgegevens worden verzameld en verwerkt, wat leidt tot een groter risico op datalekken. Verhoogde digitalisering hoort hand in hand te gaan met verbeterde cyberbeveiliging. En daar wringt het schoentje in Nederland. Veel organisaties zijn namelijk onvoldoende beschermd tegen cyberaanvallen. Dat maakt het voor hackers gemakkelijker om persoonsgegevens te stelen. Ook bij individuen is er een gebrek aan bewustzijn rond de risico’s van datalekken, waardoor zij vaak onvoorzichtig online gedrag vertonen, zoals het gebruiken van eenvoudige wachtwoorden of het downloaden van malware.

Nederland mag dan wel ruim voldoen aan de basisvoorwaarden voor een goede digitale overheid, zoals connectiviteit en digitale vaardigheden van burgers, andere factoren vereisen meer aandacht. Denk aan veiligheid, transparantie, inhoudelijke kwaliteit en een betere wisselwerking tussen overheid en burgers bij de ontwikkeling en uitvoering van digitale diensten.

Hierom zijn medische dossiers zo waardevol

Al worden de overheid en de financiële sector vaak getroffen door hackers, de meeste datalekken in Nederland betreffen medische gegevens. Alleen al bij de grootste drie cyberaanvallen op zorginstellingen zijn gegevens van meer dan 900.000 personen gelekt.

Medische dossiers zijn een bijzonder waardevolle bron van informatie voor cybercriminelen. Ze bevatten vaak gevoelige informatie over een persoon, zoals hun geboortedatum, adres, medische geschiedenis, en in sommige gevallen zelfs verzekerings- en financiële gegevens. Deze informatie kan worden gebruikt voor onder andere identiteits- of verzekeringsfraude en afpersing. Een compleet medisch dossier kan op het darkweb tussen de 50 en 500 USD opbrengen.

Gezondheidszorg: een kwetsbare sector

De gezondheidszorg is een kwetsbare sector voor cyberaanvallen. De aanwezigheid van medische dossiers enerzijds maakt de sector een aantrekkelijk doelwit, maar het gebrek aan sterke cybersecurity anderzijds maakt het voor hackers gemakkelijk om deze gegevens te bemachtigen.

Veel ziekenhuizen en andere zorginstellingen gebruiken nog steeds verouderde systemen die medische dossiers onvoldoende beveiligen tegen hackers. Maar ook moderne medische apparatuur met een toenemende connectiviteit brengt beveiligingsrisico’s met zich mee. Tot slot zorgt de afhankelijkheid van externe hardware en software ook voor gevoeligheden in de beveiliging.

Hackers profiteren van deze kwetsbaarheden door zorgaanbieders aan te vallen met ransomware. Ransomware is een type malware dat computersystemen gijzelt en de toegang tot gegevens blokkeert. De hackers eisen vervolgens losgeld voordat ze de toegang herstellen.

Tips voor het beschermen van medische en andere gegevens

De Rijksoverheid heeft een aantal initiatieven genomen om de bescherming van medische gegevens te verbeteren. Zo is er een wet die bepaalt dat zorgverleners alleen gegevens mogen uitwisselen als de patiënt daar toestemming voor heeft gegeven. Daarnaast hebben patiënten het recht om hun gegevens in te zien, te corrigeren of te verwijderen. Ook zijn er richtlijnen die zorgverleners aansporen om hun systemen te beveiligen.

Een stap in de goede richting, maar opdat patiënten hun medische gegevens veilig en vertrouwelijk kunnen beheren, moeten die regels en wetten eerst daadwerkelijk worden nageleefd. Zo stelde de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) eind 2022 nog vast dat lang niet alle ziekenhuizen voldeden aan de wettelijke normen voor informatiebeveiliging.

Zo beveilig je zelf je persoonlijke gegevens online

Gelukkig kunnen patiënten zelf ook maatregelen nemen om hun medische dossiers te beschermen. Hieronder staan enkele concrete tips om je medische en andere persoonlijke gegevens online te beschermen tegen datalekken:

• Gebruik sterke wachtwoorden voor al je online accounts. Maak gebruik van een wachtwoordmanager om wachtwoorden te genereren en te beheren.
• Schakel tweefactorauthenticatie in voor je online accounts. Dit maakt het voor hackers moeilijker om toegang te krijgen tot je accounts, zelfs als ze je wachtwoord kennen.
• Wees voorzichtig met wat je online deelt. Deel geen persoonlijke informatie die niet openbaar moet zijn. Beroep je op je recht tot inzage om zelf je medisch dossier beter te controleren.
• Installeer een antivirusprogramma en houd je software up-to-date. Software-updates bevatten vaak beveiligingspatches die je kunnen helpen beschermen tegen cyberaanvallen.
• Wees alert op phishing-e-mails en andere vormen van cybercrime. Phishing-e-mails proberen je persoonlijke gegevens te stelen, dus klik niet op links in e-mails van onbekende afzenders.
• Beveilig je online activiteiten met een VPN. Een VPN versleutelt je internetverkeer, waardoor het voor hackers onleesbaar wordt.

Zijn jouw gegevens gelekt? Dit kun je eraan doen

In de eerste dagen nadat de Nederlandse politie ‘Check je hack’ lanceerde, controleerden meer dan 2 miljoen Nederlanders of hun persoonlijke gegevens ooit zijn gelekt. Uit onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens blijkt dat Nederlanders zich steeds meer zorgen maken over hun privacy en de veiligheid van hun persoonsgegevens. Vooral de gevaren van phishing of identiteitsfraude baren mensen zorgen.

We gaven hierboven al enkele tips mee om je gegevens te beschermen tegen datalekken. Maar wat moet je dan doen als je via Politie.nl of Haveibeenpwned.com ontdekt dat je persoonlijke gegevens door een datalek te grabbel zijn gegooid?

Dit zijn enkele dingen die je meteen kunt ondernemen om de schade te beperken:

• Bekijk welke gegevens zijn gelekt. De organisatie waar het datalek plaatsvond moet jou inlichten over de aard van de gegevens die zijn gelekt. Zo kun je de risico’s voor jezelf inschatten.
• Beveilig je rekeningen. Als je bank- of creditcardgegevens zijn gelekt, neem dan contact op met je bank of creditcardmaatschappij om je rekeningen te beveiligen.
• Wijzig je wachtwoorden. Je kunt ook je wachtwoorden voor andere accounts wijzigen voor het geval deze ook zijn gelekt.
• Houd je persoonlijke accounts in de gaten. Wees alert op verdachte activiteiten, zoals onbekende transacties. Als je iets verdachts opmerkt, neem dan contact op met je bank.
• Meld je bij de Autoriteit Persoonsgegevens. De Autoriteit Persoonsgegevens is de toezichthouder op de privacywetgeving. Je kunt er een klacht indienen.

Het groeiend aantal datalekken in een gedigitaliseerd land als Nederland vormt een ernstig probleem als de cybersecurity achterblijft. Maar door de tips in dit blog te volgen, kun je hopelijk de kans op een datalek verkleinen en de schade beperken als er toch een lek plaatsvindt.